Yaşlılık, yaşlılığa bağlı hastalıklar ve ölüm, temel olarak telomerlerin kısalmasından kaynaklanıyor.
Uzun telomerler sağlıklı yaşamı beraberinde getiriyor. Ancak yaş ilerledikçe bu telomerler kısalıyor. Telomer.com.tr’de yer alan bilgilere göre; telomer kısalmasının obezite, yüksek kolestrol, yüksek tansiyon ve kalp rahatsızlıkları, kanser, damar tıkanıklığı ve alzheimer gibi hastalıklara yol açtığı saptandı. Bir teoriye göre ise en sağlıklı koşullarda yaşayan bir insanın yaşam süresinin 125 yıl olduğu belirtiliyor.
İnsan vücudundaki kromozomlarda yer alan uç kısmındaki başlıklar olan telomerlerin kısalması yaşlılığa sebep olan en büyük etken durumunda. İnsan yaşı ilerledikçe ve hücreler bölündükçe kromozomları koruyan telomerler kısalıyor, hücre kendini yenileyemez hâle geliyor. Yeni hücreler meydana gelmiyor. Telomerlerin kısalmasına etkenleri arasında stres, sigara, obezite, egzersiz eksikliği ve kötü beslenmenin olduğu da belirtiliyor. Telomer kısalmasına dair gündeme gelen çözümlerin “gençlik iksiri” olarak nitelendirildiği de oluyor.
Telomerler Uzay’da uzuyor!
Telomerlerin kısalması yaşlılığa yol açıyorken Uzay’da telomerlerin kısalmaması şöyle dursun, zaman geçtikçe bu telomerler uzuyor. Uzay’da bir yıl konaklayan Astronot Scott Kelly ve Dünya’da kalan ikiz kardeşi emekli Astronot Mark Kelly’den alınan örneklerin karşılaştırılması bilim dünyasında heyecan yarattı. Uzay’da kalan Kelly’nin telomerlerinde kısalma görülmemiş aksine uzamıştı.
Ancak, bu durum kısa bir süre sonra normale dönmüştü. Uzayan telomer, kısalmıştı. Araştırmaya katılan Doktor Cem Meydan, telomer uzamasının iyi ve kötü sonuçlarının olduğunu belirtti. Amerikaninsesi.com İnternet adresinde yer alan bilgilere göre; Meydan, telomerlerin uzamasıyla kontrolsüzce bölünen hücreler sonucunda kanser hastalığının oluşabileceğini kaydetti.
Uzay’da yaşanan vücut değişimlerini değerlendiren Cem Meydan şöyle konuştu:
“Gördüğümüz en önemli değişikliklerden bir tanesi telomerlerin uzaması. Telomerler DNA’nın ucunda bulunan aslında bir buffer (tampon) dediğimiz, çünkü DNA bölünürken tam iyi bölünemiyor ve bu sonundaki bu kısım yavaş yavaş kısalıyor. Bu sondaki telomerler kısalıp bittiği anda hücreler kendini öldürüyor.
Yani yaşlanmanın en önemli etkilerinden bir tanesi bu telomerlerin kısalması. Ve bizim düşündüğümüz uzayın stresi, psikolojik ve fizyolojik bir sürü stresi var uzaya çıkmanın, bu süreçte bu telomerlerin daha hızlı kısalacağı ve daha fazla yaşlanma göreceğimiz üzerine bir teorimiz vardı. Ancak deney sonuçlarına göre baktık ki, uzayda telomerler kısalmak yerine aksine biraz uzuyor. Bu tabi ki çok ilginç bir buluş. Çünkü ‘Uzay’a çıkmak aslında gençlik iksiri mi? Neden uzuyor?’ gibi pek çok soru aldık.
Her ne kadar telomerler Uzay’da uzasa da dünyaya döndükten kısa bir süre sonra normal uzunluklarına geri dönmüş durumdalar ve tabii telomerlerin uzamasının bazen iyi olmakla beraber bazen kötü etkileri var. Kanser de mesela telomerlerin uzamasıyla oluşabiliyor, çünkü ölümsüz hücreler olabiliyor; kontrolsüzce bölünen. Dolayısıyla tam sebebini bilmiyoruz ve bu aslında bir sonraki çalışmada en önemli konulardan bir tanesi bakmak istediğimiz. Çünkü moleküler olarak bunun uzamasını sağlayan süreç ne? Ve bu iyi bir süreç mi? Kötü bir süreç mi? Astronotların sağlığını uzun düzeyde nasıl etkileyecek? Bunlara bakmamız lazım.”